ΠΗΓΕΣ
ΚΛYΤAIΜΝHΣΤΡΑ - ... Αν χύσης σ' ένα πιάτο ξείδι και λάδι, δεν θάλεγες ποτέ πως σμείγουν φιλικά...
ΧΟΡΟΣ - Μακάρι νάταν γιατρικό ο όρκος, η βεβαίωσι, που δίνεται με γενναιοφροσύνη. Απορώ όμως με σένα, που μεγάλωσες πέρα στην άλλη ακτή, σε μια πόλι ξενόγλωσση. Πώς γίνεται να λες αυτά, σαν να τα είχες δει;
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ - Ο μαντικός Απόλλων μούδωσε μια τέτοια εξουσία.
ΧΟΡΟΣ - Μήπως γιατί σ' αγάπησε, έστω που ήταν και θεός;
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ - Άλλοτε τόχα σε ντροπή να λέω τέτοιο πράγμα.
ΧΟΡΟΣ - Αλήθεια ο καθείς στην ευτυχία του γίνεται κάπως υπερήφανος.
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ - Μα επέμενε, γιατί είχε σφοδρό για μένα έρωτα.
ΧΟΡΟΣ - Ενωθήκατε με γάμο;
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ - Ενώ το υποσχέθηκα, απάτησα τον Λοξία.
ΧΟΡΟΣ - Και είχες ήδη αποκτήσει την ένθεη τέχνη σου;
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ - Έλεγα ήδη στους πολίτες όλα τους τα πάθη.
ΧΟΡΟΣ - Και πως έμεινες ατιμώρητη από του Λοξία την οργή;
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ - Τιμωρήθηκα. Μετά την αμαρτία μου αυτή κανένας δεν με πίστευε.
Μετάφραση: Καλλιόπη Ελεοπούλου, Εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, s.d.
Των Θασίων θρηνώ τις συμφορές, όχι των Μαγνήτων.
Δεν είναι ο τόπος όμορφος και εύφορος
να τον λαχταράς, όπως του Σίριου οι όχθες.
Όλων των Ελλήνων η κακοπάθεια συνέκλινε στη Θάσο.
Πόθος μανιασμένος μέσα μου γλίστρησε,
πυκνή καταχνιά στα μάτια μου έχυσε,
απ' την ψυχή μου κατάκλεψε του νου τη γαλήνη.
Μετάφραση: Κώστας Τοπούζης, Εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1997.
...Μετά απ' αυτό, πριν περάσει πολύς καιρός, κατά τη θητεία του άρχοντα Αρισταίχμου, θέσπισε τους νόμους του ο Δράκων. Η νομοθεσία αυτή είχε ως εξής. Πολιτικά δικαιώματα δίνονταν σ' όσους είχαν τη δυνατότητα να φέρουν όπλα. Εννέα άρχοντες και ταμίες εκλέγονταν όσοι είχαν περιουσία μεγαλύτερη από δέκα μνες, ελεύθερη βαρών. Για τα κατώτερα αξίωματα εκλέγονταν όσοι μπορούσαν να φέρουν όπλα, ενώ στρατηγοί και ίππαρχοι όσοι δήλωναν περιουσία όχι μικρότερη από εκατό μνες, ελεύθερη βαρών, και είχαν γνήσια παιδιά από νόμιμη σύζυγο μεγαλύτερα από δέκα χρόνων. Αυτοί έπρεπε να δίνουν εγγύηση στους πρυτάνεις, τους στρατηγούς και τους ιππάρχους τις προηγούμενης χρονιάς μέχρι να λογοδοτήσουν, και δέχονταν ως εγγυητές τέσσερις άντρες από την ίδια με τους στρατηγούς και τους ιππάρχους τάξη. Συγκροτήθηκε και βουλή από τετρακόσιους και έναν, που κληρώνονταν μεταξύ των πολιτών...
Ο Σόλων όρισε την ισχύ των νόμων για εκατό χρόνια χωρίς τροποποίηση και οργάνωσε το πολίτευμα ως εξής: Διαίρεσε τους κατοίκους σε τέσσερις τάξεις με βάση τη φορολογία, ακριβώς όπως είχαν διαιρεθεί και προηγουμένως, δηλαδή σε πεντακοσιομέδιμνους, ιππείς, ζευγίτες και θήτες. Τα άλλα αξιώματα τα διένειμε στους πεντακοσιομέδιμνους, τους ιππείς και τους ζευγίτες, δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων, των ταμιών, των πωλητών, των ένδεκα και των κωλακρετών, δίνοντας αξίωμα στα μέλη κάθε τάξης ανάλογα με τη φορολογία. Στους θήτες έδωσε το δικαίωμα να μετέχουν μόνο στην εκκλησία του δήμου και τα δικαστήρια. Ορίστηκε να πληρώνει φόρο πεντακοσιομέδιμνου εκείνος του οποίου η περιουσία αποδίδει πεντακόσιους μεδίμνους, ξηρών καρπών ή υγρών, φόρους ιππέα όποιος έχει εισόδημα τριακόσιους μεδίμνους και, όπως λένε ορισμένοι, όποιος είχε τα μέσα να συντηρεί ένα άλογο. Αναφέρουν και το όνομα της τάξης ως απόδειξη αυτού του κριτηρίου και τα αρχαία αναθήματα, γιατί υπάρχει στην Ακρόπολη εικόνα κάποιου Δίφυλου με την εξής επιγραφή:
Ο Ανθεμίων του Δίφυλου την αφιερώνει στους θεούς, όταν ανήλθε από την τάξη των θητών σ' αυτή των ιππέων.
Κοντά στην επιγραφή υπάρχει άλογο υποδηλώνοντας αυτό που σημαίνει η τάξη των ιππέων. Αλλ' όμως είναι πιο εύλογο ότι οι ιππείς θα ορίζονταν με βάση το εισόδημά τους όπως και οι πεντακοσιομέδιμνοι. Φόρο ζευγίτη θα πληρώνουν όσοι είχαν εισόδημα μέχρι διακόσιους μεδίμνιους και των δύο ειδών. Οι υπόλοιποι ανήκαν στην τάξη των θητών και δεν έπαιρναν κανένα αξίωμα. Για το λόγο αυτό και σήμερα, όταν όσοι πρόκειται να κληρωθούν για ένα αξίωμα ρωτιούνται σε ποια τάξη ανήκουν, κανένας δεν απαντά ότι ανήκει στην τάξη των θητών.
Ο Σόλων, λοιπόν, οργάνωσε το πολίτευμα με τον παραπάνω τρόπο. Επειδή οι άνθρωποι συνέχιζαν να έρχονται και να παραπονιούνται για τους νόμους του, επικρίνοντας μερικούς και ζητώντας διευκρινίσεις για άλλους, και επειδή δεν ήθελε ούτε να τους αλλάξει αλλά ούτε και να είναι παρόν δημιουργώντας μίση, ταξίδεψε για εμπόριο και για να δει τα αξιοθέατα στην Αίγυπτο, λέγοντας ότι δεν θα επέστρεφε για τα επόμενα δέκα χρόνια. Δεν το θεωρούσε δίκαιο να παραμείνει και να εξηγεί τους νόμους του, αλλά ο καθένας θα έπρεπε να υπακούει σε όσα είχαν θεσπιστεί.
Εξαιτίας αυτών ο λαός εμπιστεύτηκε τον Κλεισθένη. Μετά, ως επικεφαλής του λαού, τον τέταρτο χρόνο απ' την ανατροπή των τυράννων, την περίοδο δηλαδή που ήταν άρχοντας ο Ισαγόρας, διαίρεσε αδιακρίτως όλους τους πολίτες σε δέκα φυλές αντί για τις παλιότερες τέσσερις, θέλοντας έτσι να τους αναμείξει για να μπορούν περισσότεροι να έχουν μερίδιο στη διακυβέρνηση του κράτους. Απ' αυτό προήλθε η φράση: "δεν πρέπει να διακρίνουν τις φυλές", που λέγεται σε όσους θέλουν να εξετάσουν την καταγωγή ενός ανθρώπου. Κατόπιν θέσπισε βουλή πεντακοσίων, αντί τετρακοσίων ατόμων, πενήντα από κάθε φυλή. Τότε ήταν εκατό από κάθε φυλή, γι' αυτό δεν διαίρεσε τους Αθηναίους σε δώδεκα φυλές για να μην συμπέσει με τη διαίρεσή τους σε τριττύες που υπήρχαν από πριν: οι τέσσερις φυλές ήταν χωρισμένες σε δώδεκα τριττύες και αν τις είχε χρησιμοποιήσει δεν θα είχε καταφέρει την ανάμειξη του λαού. Διαίρεσε την Αττική σε δήμους των τριάντα μερών - δέκα μέρη στην περιοχής της πόλης, δέκα στην παραλία, δέκα στην ενδοχώρα τα οποία ονόμασε τριττύες. Όρισε με κλήρο τρεις δήμους να σχηματίζουν μια φυλή, έτσι ώστε κάθε φυλή να βρίσκεται σε όλα τα σημεία της χώρας. Έκανε όσους κατοικούσαν σε κάθε δήμο συνδημότες, ώστε να μη χρησιμοποιείται το πατρικό όνομα για να ελέγχεται ποιοι ήταν αυτοί που είχαν γίνει πρόσφατα πολίτες, και από τότε παίρνουν τα ονόματά τους οι Αθηναίοι από τους δήμους. Όρισε δημάρχους που είχαν τις ίδιες αρμοδιότητες μ' αυτές των παλιών ναυκράρων, γιατί οι δήμοι αντικατέστησαν τις ναυκραρίες. Ονόμασε μερικούς δήμους από τον τόπο όπου βρίσκονταν και μερικούς από τους ιδρυτές τους, γιατί δεν είχαν όλοι οι δήμοι όνομα από τον τόπο όπου βρίσκονταν. Επέτρεψε στα γένη, τις φρατρίες και τα ιερατεία να διατηρήσουν τα παραδοσιακά τους δικαιώματα. Στις φυλές όρισε, από τους εκατό που είχαν προκριθεί, δέκα επώνυμους ήρωες, αυτούς που υπέδειξε η Πυθία.
Η σημερινή μορφή του πολιτεύματος είναι η εξής. Στο σώμα των πολιτών ανήκουν εκείνοι που και οι δύο γονείς τους είναι Αθηναίοι πολίτες. Γράφονται στον κατάλογο των δημοτών σε ηλικία δεκαοκτώ ετών. Όταν εγγράφονται, οι ήδη δημότες ψηφίζουν ενόρκως για αυτούς, πρώτα αν θεωρούν ότι έχουν την απαραίτητη απ' το νόμο ηλικία και αν κρίνουν ότι δεν την έχουν, οι υποψήφιοι επιστρέφουν στις τάξεις των παίδων, και δεύτερον αν είναι γεννημένοι ελεύθεροι, όπως προβλέπεται από το νόμο...
Με κλήρο εκλέγονται και οι ένδεκα. Καθήκον τους είναι η εποπτεία των φυλακισμένων. Όταν κλέφτες, απαγωγείς και ληστές φέρονται ενώπιόν τους, και αν αυτοί παραδεχτούν την ενοχή τους, αυτοί μπορούν να τους καταδικάζουν σε θάνατο. Αν αρνηθούν την κατηγορία, τους οδηγούν ενώπιον του δικαστηρίου, και αν αθωωθούν, τους αφήνουν να φύγουν, στην αντίθετη περίπτωση τους θανατώνουν. Όταν κτήματα και σπίτια καταγράφονται για να δημευτούν, οι ένδεκα φέρνουν τα θέματα αυτά ενώπιον του δικαστηρίου και όσα κρίνονται πως πρέπει να κατασχεθούν από το κράτος, τα παραδίνουν στους πωλητές. Εισηγούνται επίσης και μηνύσεις ενώπιον του δικαστηρίου, γιατί και αυτές είναι περιπτώσεις που εισηγούνται οι ένδεκα, αλλά μερικές απ' τις μηνύσεις εισηγούνται και οι Θεσμοθέτες.
...Όταν κάποιος σκοτώσει εκ προμελέτης ή τραυματίσει κάποιον, οι δίκες διεξάγονται στον Άρειο Πάγο, ακόμη και όταν κάποιος σκοτώσει με δηλητήριο ή με εμπρησμό, αυτές είναι οι μόνες κατηγορίες που δικάζει η βουλή. Για δολοφονία εξ αμελείας και εκ προμελέτης, για δολοφονία δούλου, μετοίκου ή ξένου αρμόδιοι είναι οι δικαστές στο Παλλάδιο. Όταν κάποιος παραδέχεται ότι σκότωσε, αλλά υποστηρίζει ότι το έκανε σύμφωνα με τους νόμους, δηλαδή αν έπιασε ένα μοιχό, σκότωσε εν αγνοία του στον πόλεμο ή σκότωσε ως συναγωνιστής σε αγώνες, η δίκη διεξάγεται στο Δελφίνιο. Αν κάποιος κατηγορείται για δολοφονία ή τραυματισμό κάποιου, όταν είναι στην εξορία, για αιτία η οποία επιδέχεται συμβιβασμό, η δίκη διεξάγεται εν Φρεάτου. Ο κατηγορούμενος απολογείται πάνω σε πλοίο, που βρίσκεται τραβηγμένο κοντά στην στεριά. Εκτός από τις δίκες που διεξάγονται από τον Άρειο Πάγο, αυτές δικάζονται από πενήντα ένα άνδρες που εκλέγονται με κλήρο. Ο βασιλεύς εισάγει την κατηγορία, η δίκη διεξάγεται κοντά σε ιερό, στο ύπαιθρο, και ο βασιλεύς όταν προεδρεύει στη δίκη βγάζει το στεφάνι του. Για τον υπόλοιπο χρόνο, ο κατηγορούμενος εξαιρείται από τα ιερά και ο νόμος δεν του επιτρέπει να μπει στην αγορά, αλλά σ' αυτή την ορισμένη μέρα μπαίνει στο ιερό για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Όταν ο δολοφόνος είναι άγνωστος, κάνει μήνυση αόριστα εναντίον του δράστη της πράξης. Ο βασιλεύς και οι φυλοβασιλείς εκδικάζουν φόνους από αντικείμενα και ζώα.
Μετάφραση: Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1993.
Έγραψε βέβαια τους Νόμους και τις Δημηγορίες και Υποθήκες εις εαυτόν, Ελεγεία επίσης και Σαλαμίνα και Αθηναίων Πολιτεία, πέντε χιλιάδες στίχους, και Ιάμβους και Επωδούς.
Μετάφραση: Kώστας Τοπούζης, Εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1997.
Πρώτος άξονας
... και αν κάποιος σκοτώσει χωρίς πρόθεση έναν άλλο, να εξορίζεται. Οι βασιλείς να κρίνουν τον αίτιο φόνου... Οι εφέτες να αποφασίζουν. Θα παραχωρείται συγγνώμη αν υπάρχει πατέρας ή αδερφός ή γιοι (του φονευθέντος) από όλους, μέχρι και τους εξαδέλφους και τους γιους τους, αν όλοι δέχονται να συγχωρήσουν (το φονέα). Eκείνος που έχει αντίρρηση να επικρατεί. Αν δεν υπάρχει κανένας συγγενής και ο φονιάς σκότωσε παρά τη θέλησή του, και οι πενηνταένας Εφέτες θεωρούν ότι σκότωσε παρά τη θέλησή του, δέκα φράτορες αν θέλουν (να παραχωρούν συγχώρεση). Αυτούς να τους εκλέγουν οι πενηνταένας με βάση τη γέννησή τους. Και όσοι σκότωσαν παλιότερα να υπάγονται σ' αυτό το νόμο. Οι συγγενείς να δεσμεύονται με διακήρυξη προς το φονέα στην αγορά και να καταδιώκουν από κοινού μέχρι και οι εξάδελφοι (του θύματος) και τα παιδιά τους, και ο γαμπρός και ο πεθερός και οι φράτορες... αίτιο φόνου... τους πενηνταένα... Άν κάποιος σκοτώσει το φονέα ή είναι υπεύθυνος για το θάνατό του να απέχει από τα όρια της αγοράς, από τα αθλήματα και το ιερό της Αμφικτυονίας. Να υπόκειται στις ίδιες κυρώσεις με όποιον σκοτώνει Αθηναίο. Οι εφέτες να αποφασίζουν...
Μετάφραση: Θάνος Σίδερης
(με βάση την αποκατάσταση του αρχαίου κειμένου που προτείνεται στο Inscriptiones Graecae 12 115).
Μου έλεγαν οι ιερείς του Διός από τη Θήβα, ότι οι Φοίνικες απήγαγαν από τη Θήβα δυο γυναίκες, ιέρειες, κι ότι τη μια έμαθαν, ότι την πούλησαν στη Λιβύη και την άλλη στους Έλληνες. Kι ότι αυτές οι γυναίκες πρώτες ίδρυσαν τα μαντεία που υπάρχουν σ'αυτές τις χώρες που ανέφερα. Kι όταν εγώ τους ρώτησα από πού το εξακρίβωσαν αυτό τόσο καλά και το αναφέρουν, απάντησαν στην ερώτησή μου ότι έφαγαν τον τόπο να βρουν αυτές τις γυναίκες. Και δεν κατόρθωσαν βέβαια να τις ανακαλύψουν, όμως αργότερα έμαθαν γι'αυτές τις πληροφορίες που έδωσαν σε μένα.
Αυτά λοιπόν μου έλεγαν οι ιερείς των Θηβών. Nα τώρα τι λένε οι προφήτισσες της Δωδώνης. Δυο μάυρες περιστέρες, λέει, πέταξαν από τη Θήβα της Αιγύπτου. H μια απ' αυτές πήγε στη Λιβύη κι η άλλη στους Δωδωναίους. Αυτή κάθησε πάνω σε μια βελανιδιά και μίλησε με ανθρώπινη φωνή, ότι πρέπει σ' αυτό το μέρος να ιδρύσουν μαντείο του Διός. Kι εκείνοι πίστεψαν ότι αυτό που τους παράγγειλε ήταν από το θεό και γι' αυτό το πραγματοποίησαν. Kαι η περιστέρα που πήγε προς τη Λιβύη λένε ότι διέταξε τους Λίβυους να κάμουν μαντείο του Άμμωνα. Και είναι κι αυτό μαντείο του Διός. Αυτά μου τα είπαν οι ιέρειες της Δωδώνης, των οποίων η πρεσβύτερη ονομαζόταν Προμένεια, η νεότερη Τιμαρέτη και η πιο νέα από όλες Νικάνδρα. Και οι άλλοι Δωδωναίοι που ήταν στην υπηρεσία του ιερού συμφωνούσαν μαζί τους.
Ελεύθερη απόδοση βασισμένη στη μετάφραση του Ευάγγελου Πανέτσου, Εκδ. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα s.d.
Ύστερα από τη συμφορά που τους βρήκε οι Κυρηναίοι έστειλαν ανθρώπους στους Δελφούς να ρωτήσουν πώς να οργανωθούν ώστε να ζουν ευτυχισμένοι. Η Πυθία τους συμβούλευσε να φέρουν οργανωτή από τη Μαντινεία της Αρκαδίας. Πήγαν λοιπόν και ζήτησαν οι Κυρηναίοι και οι Μαντινείς τους έδοσαν έναν από τους εγκριτότερους πολίτες που ονομαζόταν Δημώναξ. Αυτός ο άνθρωπος ήρθε στην Κυρήνη, εξέτασε καλά τα πάντα και πρώτον, διαίρεσε τους κατοίκους σε τρεις φυλές και τους χώρισε ως εξής: τους Θηραίους και τους περιοίκους τους κατέταξε σε μια ομάδα, σε μιαν άλλη τους Πελλοπονήσιους και τους Κρητικούς, και σε μια τρίτη όλους τους νησιώτες. Eξάλλου για το βασιλιά Βάττο διαφύλαξε βασιλικά κτήματα και ιερατικά αξιώματα, όλα τα άλλα όμως προνόμια, όσα είχαν πρώτα οι βασιλιάδες, τα πήρε και τα έδωσε στο λαό.
Ελεύθερη απόδοση βασισμένη στη μετάφραση του Ευάγγελου Πανέτσου, Εκδ. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα s.d.
Λοιπόν εμπρός, εδώ τη διαφορά να καθαρίσουμε με μια απ' τις δίκαιες εκείνες κρίσεις, που όντας βγαλμένες απ' το Δία ολόϊσια, είναι οι καλλίτερες απ' όλες. Γιατί και την κληρονομιά μας πια μοιράσαμε κι' άλλα πολλά πήρες δικά σου αρπάζοντας, δωροδοκώντας άφθονα τους άρχοντες, π' ό,τι τους πας το καταπίνουν και που είναι πάντοτε έτοιμοι με τέτοια δικαιοσύνη να δικάσουν. Ανόητοι! -και δεν το νιώθουνε πόσο περσότερο απ' τ' ολόκληρο αξίζει το μισό, μήτε τι γλύκα κρύβεται μέσ' στον ασφόδελο και στη μολόχα.
Ω! Νάθε μη γεννιώμουνα τώρα στο πέμπτο γένος εγώ, μα ή πριν να πέθαινα ή ύστερα να ερχόμουν. Τώρα το σιδερένιο πια το γένος είναι. Ούτε πια μέρα ο κάματος για τους ανθρώπους θα σταθή κι' ο αγώνας, μήτε νύχτα θα πάψουνε να τους σαρακοτρώνε οι έγνοιες -οι φοβερές που δίνουνε οι αθάνατοι έγνοιες. Κάνε θα βρουν κάποια καλά με τα κακά ανακαταμένα.
Φυλαχτήτε, βασιληάδες, απ' αυτά, κι' ίσια τη γλώσσα σας κρατείτε, σεις που καταπίνετε τα δώρα που σας φέρνουνε, και τις στρεψοδικιές σας λησμονήστε ολότελα. Έχετε στο νου σας πως μαστορεύει δυστυχίες στους άλλους: ο κακός στοχασμός είναι προπαντός ο πιο κακός για κείνον που τον κάνει.
Μετάφραση: Παναγής Λεκατσάς, Εκδ. Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα s.d.
Την εποχή εκείνη άκμαζε και το μαντείο των Τεγυρών, όπου, κατά την παράδοση, γεννήθηκε ο θεός και όπου κυλούν δυο ρεύματα νερού, που το ένα Φοίνικα, το άλλο Ελαία ονομάζουν μέχρι και σήμερα οι κάτοικοι του Ορχομενού. Την εποχή των Μηδικών πολέμων, όταν προφήτης ήταν ο Εχεκράτης, πρόβλεψε ο θεός νίκη και επικράτηση στον πόλεμο για τους Έλληνες. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, όταν οι κάτοικοι της Δήλου είχαν εκδιωχθεί από το νησί τους, λένε ότι έφτασε χρησμός από τους Δελφούς, που όριζε να ανακαλυφθεί το μέρος, στο οποίο είχε γεννηθεί ο Απόλλων, και να τελεστούν εκεί θυσίες. Ενώ εκείνοι ένιωσαν έκπληξη και αναρωτιούνταν μήπως πράγματι ο θεός δεν είχε γεννηθεί στον τόπο τους μα κάπου αλλού, η Πυθία προφήτευσε συμπληρωματικά πως κουρούνα (κορώνη) θα τους αποκαλύψει το μέρος. Στην επιστροφή, έφτασαν στη Χαιρώνεια και άκουσαν την ξενοδόχα να μιλάει με κάτι ξένους που πήγαιναν στις Τεγύρες για το μαντείο. Καθώς οι ξένοι φεύγοντας χαιρέτησαν τη γυναίκα με το όνομά της, που ήταν Κορώνη, κατάλαβαν το χρησμό και, αφού θυσίασαν στις Τεγύρες, επέστρεψαν από την εξορία πάλι στον τόπο τους μετά από λίγο καιρό.
Μετάφραση: Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1995.
Καθόρισε ισχύ εκατό ετών για όλους τους νόμους. Καταγράφηκαν σε ξύλινους τετράπλευρους, περιστρεφόμενους άξονες που υπάρχουν ακόμη στις μέρες μας. (όπως λέει ο Πολέμων στον Αρποκρ. λημ. άξονι: Α.Ρ. σ. 415) στο πρυτανείο διασώζονται κάποια λείψανα· και ονομάσθηκαν, όπως λέει ο Αριστοτέλης, κύρβεις.
Επειδή ήθελε να αναπτύξει ακόμα περισσότερο την πόλη (ο Θησεάς), τους προσκαλούσε όλους σε μια βάση ισότητας. Η προκήρυξη "ελάτε εδώ όλος ο λαός" λένε ότι έγινε από το Θησέα, όταν κάποτε συγκάλεσε σε συνέλευση το σύνολο του λαού. Δεν επέτρεψε όμως να επικρατήσει αταξία ούτε να νοθευθεί η δημοκρατία από το χωρίς κρίση πλήθος που είχε συρρεύσει, αλλά πρώτοε εκείνος διαίρεσε το λαό σε ευπατρίδες, γεωκτήμονες και τεχνίτες.
Μετάφραση: Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1993.
Είναι τα ονόματα των αρχόντων της Αθήνας, οι εννέα άρχοντες. Αυτοί είναι: ο "άρχων", ο "βασιλεύς", ο "πολέμαρχος" και έξι "θεσμοθέτες"· μ' αυτούς συμπληρώνονται εννέα στον αριθμό. Εκαλείτο ανάκριση θεσμοθετών η διαδικασία κατά την οποία υπέβαλλαν τις εξής ερωτήσεις: εάν είναι Αθηναίοι στην καταγωγή και από τους δυο γονείς έως τρίτη γενιά, από ποιο δήμο κατάγονται, εάν τιμούν τον πατρογονικό Απόλλωνα και τον Έρκειο Δία, εάν τιμούν τους γονείς, εάν έχουν λάβει μέρος σε εκστρατεία για το καλό της πατρίδας και ποιο είναι το εισόδημά τους.
Τέσσερα εισοδήματα υπήρχαν: των πεντακοσιομέδιμνων, των ιππέων, των ζευγιτών και των θητών. Οι πρώτοι πήραν το όνομά τους από την παραγωγή πεντακοσίων μέτρων ξηρών και υγρών προϊόντων, και δαπανούν για το δημόσιο ένα τάλαντο· αυτοί που αποτελούν την τάξη των ιππέων φαίνεται πως πήραν το όνομά τους από το γεγονός πως έχουν τη δυνατότητα να θρέψουν ίππους, αυτοί έχουν παραγωγή τριακοσίων μέτρων και δαπανούν μισό τάλαντο. Συγκαταλέγονται σε αυτούς που απαρτίζουν την τάξη των ζευγιτών όσοι είχαν σοδειά διακοσίων μέτρων και δαπανούσαν δέκα μνες. Κι όσοι ανήκουν στους θήτες δεν έχουν κανένα αξίωμα και καμία δαπάνη.
Εκτήμοροι είναι οι πελάτες στην Αττική (οπ. π. 3,82): πελάτες και θήτες είναι ονομασίες ελεύθερων που εξ' αιτιίας της πενίας δουλεύουν με χρηματικό αντάλλαγμα. (Ησύχ. λ. εκτήμοροι. Πλούταρχος. Σόλων 13: καλλιεργούν τη γη για λογαριασμό εκείνων -των πλουσίων- και, καθώς λαμβάνουν το έκτο των προϊόντων, ονομάζονται εκτήμοροι και θήτες).
Μετάφραση: Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1993.
ο Έρως μου συντάραξε το νου
σαν άνεμος στα δρυά που πέφτει του βουνού
ήρθες μου, καλά πούκανες· κι' εγώ σε λαχταρούσα
και την ψυχήν μου εδρόσισες που καίονταν απ' τον πόθο.
ω! σ' αγαπούσ' από πολύν καιρό, γλυκειά μου Ατθίδα,
μα μου φαινόσουν άβγαλτη κι' αθώα παιδούλ' ακόμα
Μάννα γλυκειά, δεν μπορώ πια στον αργαλειό να υφαίνω
μ' έρωτα νέου με λύγισεν η τρυφερή Αφροδίτη
Ο Έρως που τα μέλη ξελιγώνει
πάλι το σερπετό με συνταράζει
γλυκόπικρο κι' αμάχητο:/μα σου είναι
Ατθίδα μου, βαρύ να μ' έχης έγνοια,
κι' όλο στην Ανδρομέδα φτερουγίζεις.
Μετάφραση: Παναγής Λεκατσάς, Εκδ. Πάπυρος, Αθήνα s.d.
Έτσι της πόλης το κακό πέφτει στα σπίτια μέσα
και δεν το συγκρατούν οι πόρτες της αυλής·
υπερπηδά τις μάντρες κι έρχεται και πάντοτε
σε βρίσκει,
όσο κι αν φεύγοντας κρυφτείς στην πιο κρυμμένη κόχη.
Αυτά μου λέει η ψυχή να πω στους Αθηναίους,
πόσα κακά μεγάλα γεννά η Δυσνομία.
Η Ευνομία όμως δίκαια τα κάνει όλα κι όμορφα
και συχνά στους άδικους βάζει γερά δεσμά,
τις αγριότητες μερεύει και τις αχορτασιές,
την ύβρη σταματά,
τα άνθη της θείας τιμωρίας μαραίνει
τις επεμβάσεις στις δίκες και στο δίκαιο αρνιέται
και την περηφάνια μαλακώνει·
παύει τα εμφύλια πάθη
και της άγριας διαμάχης την οργή.
Όλα συνετά στους ανθρώπους και ήπια
κάτω απ' τη σκεπή της.
Και στο λαό προνόμια έδωσα όσα πρέπει·
ούτε δίκαια του στέρησα ούτε χάρη του 'κανα.
Και όσοι αξιώματα είχαν και πλούτη άφθονα
θέσπισα να μη μπορούν άδικα να κερδίζουν
και στάθηκα ανάμεσα
σαν να 'μουνα ασπίδα τους.
Κανέναν τους δεν άφησα άδικα να νικάει.
............
Έτσι θ' ακολουθούσε τους άρχοντες ο κόσμος·
αν μήτε ήταν ξέφραγος μήτες αναγκασμένος.
Ο κορεσμός γεννάει Ύβρη,
όταν γεμίζουν πλούτη άνθρωποι με στυφό μυαλό.
Όποιος χτυπηθεί από αρρώστιες βαριές
σκέφτεται όλο πως θα γίνει καλά
και άλλος που φοβάται προσποιείται ατρόμητος
και άλλος την ασχήμια του περνά
για ομορφιά
και ο φτωχός που σέρνεται στης φτώχειας τα δεινά
όλο πως θ' απογίνει πλούσιος ελπίζει,
και ο καθένας με τον τρόπο του·
άλλος με το καράβι του χτυπιέται με τους ανέμους
στα άγρια τα πέλαγα
να φέρει βιος στο σπίτι του ο ίδιος κινδυνεύοντας
δίχως δισταγμό,
άλλος παλεύει με τη γη,
κι όλο το χρόνο άροτρα χώνει στο κορμί της
μαζεύοντας σοδιά,
άλλος με της Αθηνάς τις γνώσεις και του Ηφαίστου
κερδίζει τη ζωή του σαν τεχνίτης και σοφός
και άλλος με το χάρισμα της Μούσας προικισμένος
ξέροντας να συνδυάζει λόγο και μουσική·
άλλοι τη δουλειά προσφέρουν του γιατρού,
μα δεν μπορούν τα πάντα,
αφού, φορές, μικρόπονος γίνεται αγιάτρευτος
και φάρμακα ανίσχυρα δεν πιάνουν,
και άλλοτε ο γιατρός τον άρρωστο που δέρνεται
σε βαριές αρρώστιες
με την αφή και μόνο τον γιατρεύει.
Σ' άλλον ο Φοίβος έδωσε τη δύναμη να ξέρει
και το κακό που έρχεται να βλέπει να το πει,
όμως της Μοίρας τα στερνά
ούτε μαντείες τ' αποτρέπουν ούτε τα ιερά.
Η Μοίρα φέρνει το καλό και το κακό σε όλους
και των θεών τη θέληση κανείς δεν την ξεφεύγει.
Πλουτίζουν τιποτένιοι και στερούνται οι διαλεχτοί,
αλλά εμείς δεν την αλλάζουμε την αρετή με πλούτο.
Η αρετή αιώνια ζει,
τα πλούτη όμως ξεγλιστρούν και αλλάζουν χέρια
ολοένα.
Όλοι που ήρθαν τη γη να αρπάξουν,
όλοι τους έλπιζαν πλούτο μεγάλο θα βρούνε,
και μένα θα δούνε περίτρομο κι άμυαλο.
Κούφιες οι σκέψεις τους τότε και μάταιες.
Και τώρα λοξά με κοιτούν οργισμένοι
σαν να 'μαι εχθρός τους. Άδικο έχουν.
Όσα τους έταξα, όλα τα έπραξα
ενεργώντας σωστά με των θεών τη βοήθεια
και ούτε δεχόμουν να ορίζω με βία
όπως ο τύραννος,
ούτε την εύφορη γη της πατρίδας να τη μοιράζονται
ίσια οι εκλεκτοί κι οι ακτήμονες.
Αυτά για τα οποία τον κόσμο ξεσήκωσα
ένα προς ένα σε τέλος τα έφερα όλα.
Στη δίκαιη κρίση του χρόνου
μάρτυς ας είναι των Ολυμπίων θεών
η μέγιστη μάνα η Γη η κακότυχη,
που σημάδια χρεών στο κορμί της κατάμπηχτα
εγώ της τα έβγαλα
και σκλάβα που ήταν τη λευτέρωσα τώρα.
Και πολλούς που πουλήθηκαν, δίκαια ή άδικα,
πίσω στη θεόκτιστη πατρίδα τους έφερα,
και άλλους που διώχτηκαν απ' της ανάγκης τη βία
και περιπλανώμενοι γύριζαν
και ξένοι στα ξένα ξένα μιλούσαν,
και άλλους που ξέπεσαν δούλοι εδώ
και τους δυνάστευε άγρια του αφέντη ο τρόμος,
κι αυτούς τους λευτέρωσα.
Σε πέρας τα έφερα όλα, καθώς υποσχέθηκα,
το δίκαιο συνταριάζοντας με του κράτους τη δύναμη
και πρότεινα νόμους για το καλό και το κακό
την κρίση σωστά για το καθένα διαλέγοντας.
Αν έπαιρνε την εξουσία στη θέση μου κάποιος άλλος
αρπαχτής ή κακόγνωμος,
δεν θα κρατούσε τον κόσμο σε τάξη·
αν γιατί λύγιζα
στα όσα τότε ζητούσαν οι πλούσιοι
ή έκανα όσα οι φτωχοί απαιτούσαν,
πολλούς μέχρι τώρα η πόλη μας θα 'χανε.
Γι' αυτό, από παντού εμπνεόμενος δύναμη,
ρίχτηκα στα σκυλιά ανάμεσα λύκος.
Μετάφραση: Kώστας Τοπούζης, Εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1997.
Ακτή: έτσι ονομαζόταν η Αττική από κάποιον Ακταίο. Ήταν ντόπιος άντρας που, όπως λέει ο Φαβορίνος, βασίλεψε εκεί κι από τον εαυτό του, ονόμασε έτσι τη χώρα και τους λαούς. Ο Απολλόδωρος όμως λέει το αντίθετο: "ονομάστηκε λοιπόν έτσι, επειδή μεγάλο μέρος της βρέχεται από θάλασσα. Γιατί όντας η Αττική ένα τρίγωνο, οι δυο πλευρές που συγκλίνουν προς το Σούνιο τυχαίνει να είναι παράλιες. Γι' αυτό, όταν επί Κέκροπος οι φυλές ήταν τέσσερις, δυο από αυτές ονομάζονταν Ακταία και Παραλία". Το εθνικό είναι Ακταίος για τον άντρα και Ακταία για τη γυναίκα, και Ακταιίδα και Αττθίδα. Από κει βγαίνει και η "Ακτίτου πέτρα" που αναφέρεται στην τραγωδία, αντί για Αττικού πέτρα, όπως από το αυλή βγαίνει το αυλίτης. Αναφέρεται και "’κτιος Αιγεύς" από τον Ευφορίονα στο έργο του Διόνυσος.
Mετάφραση: Θάνος Σίδερης
Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού