Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης (1204-1261)

Στις 13 Aπριλίου του 1204 η Kωνσταντινούπολη παραδόθηκε στους Λατίνους. Στις 9 Mαΐου του 1204 ο Bαλδουίνος Α' της Φλάνδρας εξελέγη αυτοκράτορας και λίγο αργότερα (16 Mαΐου του 1204) στέφθηκε στο ναό της Aγίας Σοφίας στην Kωνσταντινούπολη.

Σύμφωνα με τη συνθήκη διανομής των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (Partitio terrarum imperii Romaniae), στο λατίνο αυτοκράτορα επιδικάστηκαν το 1/4 της αυτοκρατορίας της Pωμανίας και τα 5/8 της Kωνσταντινούπολης, ενώ τα υπόλοιπα 3/4 της αυτοκρατορίας διανεμήθηκαν μεταξύ των σταυροφόρων και των Βενετών και τα 3/8 της Kωνσταντινούπολης δόθηκαν στους Βενετούς. O βενετός δόγης ήταν ο μόνος από τους σταυροφόρους που απαλλάχθηκε από την υποχρέωση απόδοσης όρκου υποτέλειας στο λατίνο αυτοκράτορα και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εκλογή του λατίνου αρχιεπισκόπου της Kωνσταντινούπολης Θωμά Mοροζίνι. Eπιπλέον, με την ιδιότητα του κατόχου των 3/8 της αυτοκρατορίας μπορούσε να ασκήσει το δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) στην εκλογή νέου αυτοκράτορα.

Οι πρώτες εκστρατείες των Λατίνων στη Μικρά Ασία, με σκοπό την κατάκτηση των εδαφών που επιδικάζονταν στο λατίνο αυτοκράτορα, είχαν ως αποτέλεσμα την κατάκτηση μεγάλου μέρους της Βιθυνίας (φθινόπωρο-χειμώνας του 1204/1205). Οι πολεμικές επιχειρήσεις των Λατίνων στη Μικρά Ασία συνεχίσθηκαν με επιτυχία ως την άνοιξη του 1207, όταν υπέγραψαν με τον αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Α' Λάσκαρη συνθήκη διετούς ανακωχής. Στις 15 Οκτωβρίου του 1211, οι Λατίνοι πέτυχαν σημαντική νίκη επί των στρατευμάτων της Νίκαιας, στο Ρυνδακό ποταμό, στη Βιθυνία. Το 1214 υπογράφηκε η συνθήκη του Νυμφαίου, με την οποία οι Λατίνοι εξασφάλιζαν τον έλεγχο του βορειοανατολικού τμήματος της Μικράς Ασίας.

Οι φιλικές σχέσεις της Λατινικής Αυτοκρατορίας με την αυτοκρατορία της Νίκαιας διατηρήθηκαν σε γενικές γραμμές ως το 1222, οπότε επαναλήφθηκε ο πόλεμος. Το 1224, οι Λατίνοι υπέστησαν βαριά ήττα, κοντά στο Ποιμανηνό, χάνοντας σταδιακά τις κτήσεις τους στη Μικρά Ασία και το 1225 υπέγραψαν με τον αυτοκράτορα της Νίκαιας συνθήκη ανακωχής, με την οποία οι κτήσεις τους στη Μικρά Ασία περιορίζονταν στην περιοχή απέναντι από την Κωνσταντινούπολη, μαζί με τα περίχωρα της Νικομήδειας. Την ίδια εποχή, ο στόλος της Νίκαιας κατέλαβε στο Αιγαίο πέλαγος νησιά που είχαν επιδικασθεί στο λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης (Ικαρία, Λέσβος, Κως και Χίος), ενώ το 1235 έπεσαν και τα τελευταία λατινικά φρούρια της Μικράς Ασίας.

Οι πρώτες στρατιωτικές επιτυχίες των Φράγκων στη Μικρά Ασία (φθινόπωρο-χειμώνας του 1204/1205) επισκιάσθηκαν από σοβαρά προβλήματα που ξέσπασαν στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης, όπου οι τοπικοί βυζαντινοί άρχοντες συμμάχησαν με το βούλγαρο τσάρο Ιωαννίτζη (1197-1207). Τα στρατεύματα του τσάρου εισέβαλαν στη Θράκη και συγκρούσθηκαν με τις δυνάμεις του λατίνου αυτοκράτορα στα περίχωρα της Αδριανούπολης, στις 14 Απριλίου του 1205. Οι Φράγκοι αποδεκατίστηκαν και ο ίδιος ο λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνος Α' αιχμαλωτίστηκε. Ο νέος αυτοκράτορας Ερρίκος της Φλάνδρας (1206-1216) πέτυχε να ανακαταλάβει πολλά εδάφη στην περιοχή της Θράκης. Τον Οκτώβριο του 1207, ο Ιωαννίτζης σκοτώθηκε, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Θεσσαλονίκης. Ο βουλγαρικός κίνδυνος αποσοβήθηκε, οριστικά για την Κωνσταντινούπολη την 1η Αυγούστου του 1208, όταν ο Ερρίκος της Φλάνδρας νίκησε με στρατιωτική δύναμη 2000 ανδρών τους Βουλγάρους.

Την άνοιξη του 1209, ο Ερρίκος, προσπαθώντας να καταστείλει το επαναστατικό κίνημα των λομβαρδικής καταγωγής ευγενών της Θεσσαλονίκης, ανέλαβε εκστρατεία στη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα. Για να εξασφαλίσει τα νώτα του από ενδεχόμενη επίθεση του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Α' Κομνηνού Δούκα (1204-1215), ο Ερρίκος συνήψε, το καλοκαίρι του 1209, συνθήκη συμμαχίας μαζί του. Η επίθεση του Μιχαήλ Α' στο λατινικό βασίλειο της Θεσσαλονίκης, το 1210, προκάλεσε την άμεση αντίδραση του Ερρίκου, που έσπευσε να ενισχύσει στρατιωτικά την περιοχή. Ο Ερρίκος επέδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την αμυντική θωράκιση της Θεσσαλονίκης, αλλά στις 11 Ιουνίου του 1216 απεβίωσε, ενώ επέβλεπε από κοντά τις εργασίες για την επισκευή των τειχών της πόλης. Μετά την κατάλυση του λατινικού βασιλείου της Θεσσαλονίκης (1224), η Κωνσταντινούπολη απειλήθηκε άμεσα από το δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Α' Κομνηνό Δούκα (1215-1230), διάδοχο του Μιχαήλ Α' της Ηπείρου, όταν αυτός, μετά από σαρωτική εκστρατεία στη Θράκη, έφθασε ως τα τείχη της Βασιλεύουσας. Ο κίνδυνος απομακρύνθηκε για τη Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης, το 1228, με τη σύναψη συνθήκης ανακωχής με το Θεόδωρο.

Τον Ερρίκο της Φλάνδρας διαδέχθηκε ο Πέτρος Courtenay (1216-1217), που αιχμαλωτίσθηκε σε ενέδρα του δεσπότη της Ηπείρου Θεοδώρου. Την αντιβασιλεία άσκησε στην Κωνσταντινούπολη η σύζυγος του Πέτρου Γιολάντα ως το 1221, όταν ανέβηκε στο θρόνο ο γιος της Ροβέρτος Courtenay (1221-1228). Μετά το θάνατο του Ροβέρτου (1228), την αντιβασιλεία άσκησε ο Ιωάννης de Brienne (1229-1237) ως την ενηλικίωση του διαδόχου στο θρόνο Βαλδουίνου Β' (1237-1261). Η εσωτερική κατάσταση στην αυτοκρατορία, σε συνδυασμό με τη μόνιμη πλέον απειλή από τη γειτονική αυτοκρατορία της Νίκαιας, ανάγκασε το Βαλδουίνο Β' να ξεκινήσει σειρά ταξιδιών προς τη Δύση, για να αφυπνίσει το ενδιαφέρον για τη δεινή οικονομική και στρατιωτική κατάσταση της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης, χωρίς όμως επιτυχία.

Τον Ιούλιο του 1261, η Κωνσταντινούπολη απογυμνώθηκε ουσιαστικά από τον αμυντικό μηχανισμό της, αφού ο βενετικός στόλος, επανδρωμένος με το σύνολο των στρατιωτών της αυτοκρατορίας, ανέλαβε εκστρατεία στον Εύξεινο πόντο. Επωφελούμενος από την παντελή απουσία στρατιωτικής δύναμης στην Κωνσταντινούπολη, ο αξιωματούχος της Νίκαιας καίσαρ Αλέξιος Στρατηγόπουλος, επικεφαλής μικρής στρατιωτικής δύναμης, εισήλθε στην Πόλη, χωρίς να συναντήσει την παραμικρή αντίσταση. Η ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς της Νίκαιας έθεσε τέλος στη Λατινική Αυτοκρατορία.