Στις απελευθερωμένες περιοχές της Ελλάδας (την ορεινή περιοχή που εκτεινόταν από τον Κορινθιακό κόλπο ως τα σύνορα με τη Γιουγκοσλαβία και από τις δυτικές πλαγιές της Πίνδου ως την ανατολική ακτογραμμή της Ελλάδας), το Ε.Α.Μ./Ε.Λ.Α.Σ. συγκρότησε το Μάρτιο του 1944 την Π.Ε.Ε.Α., ως κεντρικό πολιτικό όργανο για να "συντονίσει τις προσπάθειες και τον αγώνα για την εθνική απολύτρωση και να αναλάβει την υπεύθυνη διοίκηση των ελευθερωμένων περιοχών της χώρας". Εθνικό Συμβούλιο αναδείχτηκε κατόπιν γενικών εκλογών, στις οποίες έλαβαν για πρώτη φορά μέρος και οι γυναίκες, ενώ εξελέγησαν και πέντε γυναίκες εθνοσύμβουλοι.
Στις ελεύθερες ελληνικές περιοχές οργανώθηκε μια πολιτεία βασισμένη, κατά τις διακηρύξεις της, στη λαϊκή εξουσία. Κύριος στόχος της ήταν η ανάπτυξη ενός νέου συστήματος τοπικής και εθνικής διοίκησης. Υπήρξε μέριμνα και πρόγραμμα για την οργάνωση της οικονομίας, την αναμόρφωση του δικαστικού και εκπαιδευτικού συστήματος, ενώ εισήχθησαν κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν τη γυναίκα και την κοινωνική της θέση.
Βασικοί κλάδοι της αυτοδιοίκησης που εφαρμόστηκε στην Ελεύθερη Ελλάδα ήταν: 1) Η διοίκηση των δήμων και κοινοτήτων και 2) H λαϊκή δικαιοσύνη. Σε κάθε κοινότητα και δήμο, ιδρύθηκαν λαϊκές επιτροπές (Επιτροπή Λαϊκής Aσφάλειας, Σχολική Επιτροπή, Εκκλησιαστική επιτροπή, Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας και Επισιτισμού και Εξελεγκτική Επιτροπή) ενώ πάλι σε κάθε κοινότητα ή δήμο ιδρύθηκαν ένα ή περισσότερα Λαϊκά Δικαστήρια δύο βαθμών (τα τοπικά πενταμελή και τα αναθεωρητικά). Οι δικαστές εκλέγονταν από τον τοπικό πληθυσμό, οι συνεδριάσεις ήταν δημόσιες, εκτός ειδικών περιπτώσεων, ενώ οι αποφάσεις απαγγέλλονταν φανερά και ήταν οριστικές.
Kατοχυρώθηκε η συμμετοχή των γυναικών στα διάφορα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης και δικαιοσύνης. Γενικά η ποικίλη συμμετοχή της γυναίκας γινόταν δεκτή, τόσο στην οργάνωση των λαϊκών συσσιτίων σε πόλεις και χωριά ή ως νοσοκόμες και πλύστρες, σε προέκταση δηλαδή του παραδοσιακού τους ρόλου, όσο και στη συγκρότηση μάχιμων σωμάτων.
Πολιτιστικές δραστηριότητες ελάμβαναν επίσης χώρα. Eξαιρετικές ανάμεσά τους οι θεατρικές δραστηριότητες. Στη δράση της νεολαίας πρέπει να εγγραφεί και η μορφωτική και πολιτιστική προσπάθεια. Με πρωτοβουλία της Ε.Π.Ο.Ν. άνοιξαν και λειτούργησαν τα κλειστά από τους κατακτητές σχολεία, δημιουργήθηκαν σχολεία αναλφάβητων, λαϊκές βιβλιοθήκες, ενώ λειτούργησαν και τα Παιδαγωγικά Φροντιστήρια που εκπαίδευσαν δασκάλους και κυκλοφόρησαν αναγνωστικά βιβλία (Ελεύθερη Ελλάδα και Αετόπουλα), σε μια προσπάθεια να θεμελιωθεί μια νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα για την Ελλάδα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του E.A.M., στο οποίο πρωτοστάτησαν εξέχουσες πνευματικές προσωπικότητες, όπως η Ρόζα Ιμβριώτη, χάραξε μία νέα προοπτική για τα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας.